Bào quan	Cấu trúc	Chức năng
Ti thể	Màng kép	Hô hấp tế bào
Lục lạp	Màng kép	Quang hợp
Lưới nột chất trơn	Màng đơn	Vận chuyển nội bào, tổng hợp lipit, chuyển hóa cácbohiđrat (đường)
Lướt nội chất hạt	Màng đơn (có đính các hạt ribôxôm)	Vận chuyển nội bào
Bộ máy Golgi	Màng đơn	Đóng gói, chế biến và phân phối sản phẩm
Lizôxôm	Màng đơn	Tiêu hóa nội bào
Không bào	Màng đơn	Chứa dịch tế bào
Ribôxôm	Không màng	Tổng hợp prôtêin
Trung thể	Không màng	Xuất hiện khi tế bào phân chia

Trong chương trình THCS, tớ chỉ trình bày các bào quan: lưới nội chất, bộ máy Golgi, không bào, ribôxôm và nhân. Các bào quan khác sau này lên phổ thông các bạn sẽ học kĩ hơn, và khi nghiên cứu sâu các bạn sẽ thấy rất hay. Ở mỗi bào quan tớ cũng chỉ trình bày sơ về phần cấu tạo, bởi vì khi nhắc đến cấu tạo ta phải xét đến thành phần hóa học của chúng mới thấy sự liên hệ đến chức năng của mỗi bào quan, mà điều này thì rõ ràng là hơi xa rời chương trình lớp 8 rồi. Bài viết này chỉ nhằm mục đích tham khảo, không nằm trong trọng tâm của chương trình học, nhưng tớ mong sẽ giúp ích cho các bạn ở khía cạnh nào đó .



I. Lưới nội chất




1. Lưới nội chất trơn

Màng của lưới nội chất trơn không có đính các hạt ribôxôm. Chúng gồm các kênh hẹp nối với nhau và phân bố khắp tế bào chất, chứa nhiều loại emzim. Chức năng của lưới nội chất trơn là tổng hợp lipit, chuyển hoá đường, phân huỷ chất độc hại đối với tế bào. Lưới nội chất trơn thường phát triển mạnh ở các tế bào tích lủy lipit và tiết các sản phẩm lipit.

2. Lưới nội chất hạt

Không như lưới nội chất trơn, lưới nội chất hạt có đính nhiều hạt ribôxôm trên màng. Chúng có thể thông với nhau hoặc thông với mạng lưới nội chất trơn. Chức năng của chúng là tổng hợp prôtêin để đưa ra ngoài tế bào và các prôtêin cấu tạo nên màng tế bào. Lưới nội chất hạt phát triển ớ các tế bào tích cực tổng hợp prôtêin

II. Bộ máy Golgi (Gôngi)




Bộ máy Golgi được cấu tạo từ loại màng đơn, bao gồm nhiều túi dẹp (5-7 chiếc) xếp cạnh nhau nhưng không thông với nhau. Chức năng của bộ máy Golgi là lắp ráp, đóng gói và phân phối sản phẩm của tế bào (giống như một phân xưởng í).

Trình tự làm việc của bộ máy Golgi như sau: đầu tiên các prôtêin được tổng hợp từ mạng lưới nội chất hạt sẽ được vận chuyển đến bộ máy Golgi dưới dạng những bóng tiết. Sau đấy, các prôtêin thô này sẽ được bộ máy Golgi chế biến thành các prôtêin, emzim hoặc glicôprôtêin (là phức hệ gồm cacbohiđrat (đường) + prôtêin). Các sản phẩm này sẽ được bộ máy Golgi đóng gói vào các túi tiết, được vận chuyển đến các phần khác của tế bào hoặc tiết ra ngoài.

Bộ máy Golgi thường phát triển ở các tế bào tiết các sản phẩm prôtêin cũng như glicôprôtêin.

III. Ribôxôm




Ribôxôm là lọai bào quan có ở cả tế bào nhân thực lẫn nhân sơ, nhưng kích thước ribôxôm ở hai loại tế bào vẫn có nhiều sai khác, còn về thành phần hóa học vẫn giống nhau.

Ribôxôm là loại bào quan không có màng bao bọc. Trong tế bào, ribôxôm có thể liên kết với màng lướt nội chất hạt, với màng nhân hoặc nằm tự do trong tế bào chất. Ribôxôm chứa prôtêin và rARN với hàm lượng gần bằng nhau, được cấu tạo từ hai đơn nhỏ hơn, gọi là hạt lớn và hạt bé. Chức năng quan trọng của ribôxôm là tổng hợp prôtêin cho tế bào.

Trong các tế bào có lưới nội chất hạt phát triển thì ribôxôm thường liên kết với màng, còn ở các tế bào mà lưới nội chất hạt phát triển yếu thì ribôxôm thường nằm rải rác trong tế bào chất.

IV. Không bào




Không bào là loại bào quan phổ biến ở tế bào thực vật; ở động vật, nhất là động vật nguyên sinh, không bào thường ở dạng không bào tiêu hóa hoặc không bào co rút. Đây là một loại bào quan có một màng bao bọc, bên trong có chứa dịch tế bào, chủ yếu là các chất hữu cơ hòa tan hoặc các ion khoáng. Các chất dịch chứa trong không bào có vai trò tạo sức trương cho tế bào thực vật. Không bào có thể chứa các sắc tố quyến rũ côn trùng đến thụ phấn ở các thực vật có hoa, hay chứa các chất độc để chống lại các động vật ăn cỏ.

V. Nhân

(nhân tế bào nhân thực với các lỗ trên màng nhân)


Khác với các loại bào quan tớ trình bày ở các phần trước, màng của nhân là loại màng kép, có chứa nhiều lỗ nhỏ. Ở tế bào nhân sơ, nhân chưa có màng bao bọc, chỉ là một vùng nhân nằm trong tế bào chất; còn ở tế bào nhân thực, nhân đã hình thành màng nhân bao bọc lấy chất nhân bên trong.

Bên trong nhân là dịch nhân, bao gồm nước, các chất vô cơ và hữu cơ, chứa 2 thành phần quan trọng là chất nhiễm sắc (ADN liên kết với prôtêin) và nhân con. Nhân là loại bào quan có vai trò quan trọng bậc nhất trong tế bào, nó điều khiển mọi hoạt sống của tế bào, ngoài ra nhân còn chứa nhiễm sắc thể, là cấu trúc quy định sự hình thành prôtêin và có vai trò quan trọng trong di truyền.